Ứng dụng và vai trò của GIS trong quy hoạch đô thị

Giải pháp ứng dụng GIS cho quy hoạch đô thị mang đến cách tiếp cận mới trong việc quản lý và phát triển đô thị thông minh, bền vững.

1. Tầm quan trọng của GIS trong quy hoạch đô thị

Tầm quan trọng của GIS thể hiện rõ qua khả năng cung cấp một nền tảng dữ liệu thống nhất và chính xác cho toàn bộ quá trình lập quy hoạch. Thay vì phải dựa vào những bản đồ giấy truyền thống và phương pháp phân tích thủ công, các nhà quy hoạch hiện có thể sử dụng GIS để tạo ra những mô hình không gian phản ánh được sự biến đổi liên tục của môi trường đô thị.

Với khả năng tích hợp đa chiều dữ liệu, hệ thống có thể kết hợp thông tin về địa hình, khí hậu, dân số, kinh tế, xã hội và môi trường trong một không gian thống nhất.

2. Công cụ GIS trong quy hoạch đô thị

Trong lĩnh vực quy hoạch đô thị, có nhiều công cụ GIS chuyên dụng được phát triển để đáp ứng các nhu cầu cụ thể của ngành. Những công cụ này không chỉ cung cấp các chức năng cơ bản của GIS mà còn tích hợp thêm nhiều tính năng đặc thù phục vụ cho công tác lập quy hoạch và quản lý đô thị.

ArcGIS của công ty Esri là một trong những nền tảng GIS được sử dụng rộng rãi nhất trong quy hoạch đô thị. Hệ thống này sở hữu bộ công cụ từ những chức năng cơ bản như tạo bản đồ và quản lý dữ liệu, đến các tính năng nâng cao như phân tích mạng lưới, mô hình hóa địa hình và dự báo xu hướng phát triển.

QGIS, với tư cách là một phần mềm mã nguồn mở, đã trở thành lựa chọn phổ biến cho nhiều tổ chức và cá nhân làm việc trong lĩnh vực quy hoạch đô thị. Ưu điểm lớn của QGIS là tính linh hoạt cao và khả năng tùy chỉnh theo nhu cầu cụ thể của từng dự án. Phần mềm này hỗ trợ nhiều định dạng dữ liệu khác nhau và có thể tích hợp với các hệ thống cơ sở dữ liệu lớn, giúp xử lý hiệu quả những bộ dữ liệu phức tạp về đô thị.

Các công cụ như CityEngine của Esri tập trung vào việc tạo mô hình 3D chi tiết về không gian đô thị, giúp trực quan hóa các phương án quy hoạch và đánh giá tác động thị giác của các dự án phát triển. 

Tại Đất vàng Việt Nam, chúng tôi đã có những nghiên cứu liên quan đến và xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu trong quy hoạch xây dựng và quy hoạch đô thị. Với các dự án tiêu biểu như: Dự án làm WebGIS và cơ sở dữ liệu quy hoạch xây dựng Sơn La, các dự án quy hoạch phân khu ở Pleiku, Long Khánh, Hòa Bình, v.v…

Dưới đây là dự án “Quy hoạch phân khu xây dựng phường Ia Kring và phường Diên Hồng” đã sử dụng GIS để làm dữ liệu phục vụ quy hoạch. Qua đó người dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý có thể dễ dàng tra cứu thông tin quy hoạch, hiện trạng sử dụng đất và định hướng phát triển không gian đô thị.

Giải pháp này thể hiện năng lực ứng dụng GIS của Đất Vàng Việt Nam trong chuyển đổi số lĩnh vực quy hoạch, đồng thời mở ra hướng đi mới trong việc minh bạch hóa dữ liệu, phát triển đô thị thông minh.

3. Lợi ích khi ứng dụng GIS vào quy hoạch đô thị

Một trong những lợi ích quan trọng nhất là nâng cao độ chính xác và khoa học trong việc phân tích không gian đô thị. GIS cho phép xử lý và phân tích một khối lượng dữ liệu khổng lồ về địa lý, dân cư, kinh tế và môi trường với độ chính xác cao, giúp các nhà quy hoạch đưa ra những quyết định dựa trên cơ sở khoa học thay vì dựa vào kinh nghiệm chủ quan.

Khả năng tích hợp đa dạng nguồn dữ liệu là một lợi thế vượt trội của GIS. Hệ thống có thể kết hợp thông tin từ ảnh vệ tinh, bản đồ địa hình, dữ liệu thống kê dân số, thông tin về hạ tầng và nhiều nguồn khác trong một không gian thống nhất. Điều này giúp tạo ra một bức tranh toàn diện về tình hình thực tế của khu vực quy hoạch, từ đó đưa ra những giải pháp phù hợp và hiệu quả.

GIS còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc chia sẻ thông tin và phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức liên quan đến quy hoạch đô thị. Thông qua các nền tảng GIS trực tuyến, các đối tác có thể cùng lúc truy cập, chỉnh sửa và cập nhật thông tin quy hoạch, tạo ra một môi trường làm việc cộng tác hiệu quả trong môi trường quy hoạch đô thị liên vùng hoặc các dự án lớn có sự tham gia của nhiều đơn vị.

4. Ứng dụng thực tế của GIS trong quy hoạch đô thị

Trong thực tế, GIS được ứng dụng rộng rãi trong nhiều khía cạnh khác nhau của quy hoạch đô thị, từ những công việc cơ bản như lập bản đồ hiện trạng đến những phân tích phức tạp về tối ưu hóa sử dụng đất và quy hoạch giao thông. Một trong những ứng dụng phổ biến nhất là phân tích và quy hoạch sử dụng đất đô thị. GIS cho phép các nhà quy hoạch phân loại và đánh giá hiệu quả sử dụng các khu đất khác nhau, từ đó đề xuất những điều chỉnh phù hợp để tối ưu hóa việc sử dụng không gian đô thị.

Quy hoạch hạ tầng giao thông là một lĩnh vực GIS đóng vai trò quan trọng. Hệ thống có thể phân tích lưu lượng giao thông, xác định các điểm nghẽn và đề xuất những giải pháp cải thiện hệ thống đường bộ. 

Công ty Đất vàng Việt Nam đã thực hiện dự án “Quy hoạch giao thông thông Thành phố Pleiku” với nhiệm vụ xây dựng, xử lý và cập nhật cơ sở dữ liệu GIS lên hệ thống WebGIS của dự án. Web được xây dựng trên nền tảng QGIS và ArcGIS, tích hợp dữ liệu địa hình, dân cư và hạ tầng giao thông, hỗ trợ chính quyền thành phố Pleiku trong quy hoạch tuyến đường giao thông hợp lý, đánh giá hiện trạng hạ tầng và dự báo nhu cầu phát triển đô thị trong tương lai.

Link web: https://pleiku.cgis.asia/quy-hoach-giao-thong/14

Trong lĩnh vực quản lý môi trường đô thị, GIS được sử dụng để giám sát chất lượng không khí, quản lý chất thải và quy hoạch không gian xanh. Hệ thống có thể theo dõi các chỉ số môi trường theo thời gian thực và cảnh báo sớm về những vấn đề ô nhiễm. 

Ngoài ra, GIS trong quản lý rủi ro thiên tai mang ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh biến đổi khí hậu hiện nay. Hệ thống này mô phỏng được các kịch bản thiên tai như lũ lụt, hạn hán hoặc bão, từ đó giúp các nhà quy hoạch thiết kế những giải pháp phòng chống và giảm thiểu tác động của thiên tai đối với khu vực đô thị.

Việc quy hoạch và quản lý các dịch vụ công cộng như trường học, y tế, công viên cũng là lĩnh vực đáng chú ý. Công nghệ này sẽ phân tích phạm vi phục vụ của các cơ sở dịch vụ hiện có và xác định những khu vực cần bổ sung thêm dịch vụ, tức là đưa ra vị trí tối ưu nhất để đảm bảo tính công bằng trong tiếp cận dịch vụ công cho toàn thể người dân.

Việc ứng dụng GIS trong quy hoạch đô thị không chỉ mang lại giải pháp quản lý dữ liệu hiệu quả mà còn thúc đẩy tiến trình chuyển đổi số trong lĩnh vực quy hoạch và phát triển đô thị. 

Với kinh nghiệm thực hiện nhiều dự án ứng dụng GIS trên cả nước, Đất Vàng Việt Nam đang khẳng định vai trò là đơn vị tiên phong trong xây dựng và quản lý cơ sở dữ liệu không gian phục vụ quy hoạch đô thị và hạ tầng. Trong tương lai, việc mở rộng ứng dụng GIS kết hợp với công nghệ mới như BIM, AI và WebGIS tương tác sẽ tiếp tục là hướng đi chiến lược giúp các địa phương xây dựng đô thị thông minh, bền vững và hiệu quả.